4. ปริสาสุตฺตวณฺณนา

[96] จตุตฺเถ น พาหุลิกา โหนฺตีติ ปจฺจยพาหุลฺลิกา น โหนฺติฯ น สาถลิกาติ ติสฺโส สิกฺขา สิถิลํ กตฺวา น คณฺหนฺติฯ โอกฺกมเน นิกฺขิตฺตธุราติ โอกฺกมนํ วุจฺจติ อวคมนฏฺเฐน ปญฺจ นีวรณานิ, เตสุ นิกฺขิตฺตธุราฯ ปวิเวเก ปุพฺพงฺคมาติ กายจิตฺตอุปธิวิเวกสงฺขาเต ติวิเธปิ วิเวเก ปุพฺพงฺคมาฯ วีริยํ อารภนฺตีติ ทุวิธมฺปิ วีริยํ ปคฺคณฺหนฺติฯ อปฺปตฺตสฺสาติ ฌานวิปสฺสนามคฺคผลสงฺขาตสฺส อปฺปตฺตวิเสสสฺสฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ปจฺฉิมา ชนตาติ สทฺธิวิหาริกอนฺเตวาสิกาทโยฯ ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชตีติ อาจริยุปชฺฌาเยหิ กตํ อนุกโรติฯ ยํ ตาย ชนตาย อาจริยุปชฺฌาเยสุ ทิฏฺฐํ, ตสฺส อนุคติํ อาปชฺชติ นามฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อคฺควตี ปริสาติ, ภิกฺขเว, อยํ ปริสา อคฺคปุคฺคลวตี นาม วุจฺจติฯ

ภณฺฑนชาตาติ ชาตภณฺฑนาฯ กลหชาตาติ ชาตกลหาฯ ภณฺฑนนฺติ เจตฺถ กลหสฺส ปุพฺพภาโค, หตฺถปรามาสาทิวเสน วีติกฺกโม กลโห นามฯ วิวาทาปนฺนาติ วิรุทฺธวาทํ อาปนฺนาฯ มุขสตฺตีหีติ คุณวิชฺฌนฏฺเฐน ผรุสา วาจา ‘‘มุขสตฺติโย’’ติ วุจฺจนฺติ, ตาหิ มุขสตฺตีหิฯ วิตุทนฺตา วิหรนฺตีติ วิชฺฌนฺตา วิจรนฺติฯ

สมคฺคาติ สหิตาฯ สมฺโมทมานาติ สมปฺปวตฺตโมทาฯ ขีโรทกีภูตาติ ขีโรทกํ วิย ภูตาฯ ปิยจกฺขูหีติ อุปสนฺเตหิ เมตฺตจกฺขูหิฯ ปีติ ชายตีติ ปญฺจวณฺณา ปีติ อุปฺปชฺชติฯ กาโย ปสฺสมฺภตีติ นามกาโยปิ รูปกาโยปิ วิคตทรโถ โหติฯ ปสฺสทฺธกาโยติ อสารทฺธกาโยฯ สุขํ เวทิยตีติ กายิกเจตสิกสุขํ เวทิยติฯ สมาธิยตีติ อารมฺมเณ สมฺมา ฐปียติฯ

ถุลฺลผุสิตเกติ มหาผุสิตเกฯ ปพฺพตกนฺทรปทรสาขาติ เอตฺถ กนฺทโร นาม ‘‘ก’’นฺติ ลทฺธนาเมน อุทเกน ทาริโต อุทกภินฺโน ปพฺพตปฺปเทโส, โย ‘‘นิตมฺโภ’’ติปิ ‘‘นทิกุญฺโช’’ติปิ วุจฺจติฯ ปทรํ นาม อฏฺฐ มาเส เทเว อวสฺสนฺเต ผลิโต ภูมิปฺปเทโสฯ สาขาติ กุโสพฺภคามินิโย ขุทฺทกมาติกาโยฯ กุโสพฺภาติ ขุทฺทกอาวาฏาฯ มหาโสพฺภาติ มหาอาวาฏาฯ กุนฺนทิโยติ ขุทฺทกนทิโยฯ มหานทิโยติ คงฺคายมุนาทิกา มหาสริตาฯ